Hasan Hıraoğlu // PETDER Operasyon Müdürü
1.Bize kendinizden ve PETDER’den bahseder misiniz?
1980 yılında İstanbul’da doğdum. Yeditepe Üniversitesi, Ticari Bilimler Fakültesinden Uluslararası Lojistik ve Taşımacılık bölümü mezunuyum. Ulusoy Holding, Tırsan Lojistik gibi lojistik sektöründe faaliyet gösteren şirketlerde görev aldıktan sonra yaklaşık 14 yıldır PETDER- Petrol Sanayi Derneği İktisadi İşletmesinde yürütülen Atık Yağların Yönetimi Projesi’nde çeşitli görevlerde yer aldım. 2019 yılından beri aynı projede görevime Operasyon Müdürü olarak devam etmekteyim.
PETDER 23 Eylül 1996 tarihinde, petrol ürünlerinin (akaryakıt, yağlama yağları, LPG) üretimden tüketime kadar olan faaliyetler zinciri üzerinde çalışmalar yapmak amacı ile ülkenin önde gelen akaryakıt dağıtım şirketleri tarafından kurulmuştur. Alpet, Aytemiz, Belgin, BP, Castrol, Exxon Mobil, GO, Güzel Enerji Akaryakıt, Opet, Petline, Petrol Ofisi, Petroyağ, Shell, Shell & Turcas, Socar Türkiye, Total Energies ve TP, PETDER üyesi kuruluşlardır.
Sektörde sağlık, emniyet ve çevre ile ilgili konularda da çalışmalar yapan PETDER, aynı zamanda “Atık Motor Yağlarının Yönetimi Projesi” ve buna paralel olarak “Bir Varil Bir Ağaç” çevre projesini de yürütmektedir.
PETDER’in Misyonu; petrol sektörünün her alanda gelişimi için sektörün proaktif şekilde savunuculuğunu yapmak ve sektör politikalarının oluşumu için sunulabilecek ve savunuculuk görevini güçlendirecek uygun, güvenilir ve tarafsız bilgi üretmek üzere araştırma ve geliştirme çalışmaları gerçekleştirmektedir.
Petrol Sanayi Derneği İktisadi İşletmesi ise Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 21 Ocak 2004’te yayınlanan “Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği” ile madeni yağ üreticilerine, ithalatçılarına piyasaya sürülen motor yağlarını atık hale geldikten sonra toplama yükümlülüğü getirilmiştir. Petrol Sanayi Derneği İktisadi İşletmesi bünyesinde 19 Nisan 2004 tarihinde başlatılan Atık Yağların Yönetimi Projesi ile Yönetmelik hükümlerini yerine getirmek üzere çalışmalar başlatılmıştır.
30 Temmuz 2004 tarihinde Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı ile imzalanan iş birliği protokolü çerçevesinde, Atık Yağların Yönetimi Projesi ile motorlu taşıtlarda kullanılan ve atık hale gelen motor yağları, araç servisleri, akaryakıt istasyonları ve kamuya ait araç bakım istasyonlarından doğru koşullarda lisanslı ve yetkili ekiplerce toplanmaktadır. PETDER, Mülga Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından 4 Eylül 2008’de Yetkilendirilmiş Kuruluş olarak atanmıştır ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 21 Haziran 2016 tarih ve 57070256-145.04-E8039 sayılı yazısı ile 10 yıl süre ile Yetkilendirilmiş Kuruluş Belgesini yenilemiştir. 2021 yılında mevcut yetki belgemiz genişletilerek, endüstriyel atık yağların toplanması konusunda Bakanlıktan yetki alınmıştır.
2. Tersine Lojistik kavramının sektörünüzdeki önemi sizce nedir? PETDER bu konuda ne tür çalışmalar yapmaktadır?
Tersine lojistik, en genel tanımıyla hammadde, yarı mamul veya ürün durumundaki malzemelerin yenilenmesi, yeniden üretilmesi, geri dönüştürülmesi, bakım ve tamirinin yapılması amacıyla değer kazandırılması veya uygun koşulları sağlayacak şekilde bertaraf edilmesi olarak düşünürsek eğer kayıt altına alınan atık yağların akaryakıt faaliyetlerinde kullanılması engellenerek gerek sektörümüz için gerekse ülke ekonomisi için büyük katma değer kazandırmaktadır.
PETDER ise yaklaşık 18 yıldır Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile ortak çalışmalar yaparak ilgili Yönetmelikler çerçevesinde atık yağların toplanması ve taşınmasını sağlayarak, geri dönüştürülebilir durumdaki atık yağları, atık yağ rafinasyon ve enerji geri kazanım tesislerine teslim etmekte ve bu kapsamda çalışmalarına devam etmektedir.
3.Geri dönüşüm hangi mamullerde daha fazladır, neden?
Projemiz kapsamında PETDER sadece atık yağlar konusunda çalışmalar yapmakta olup, diğer mamullerin geri dönüşümü konusunda yorum yapabilmemiz için elimizde yeterli verinin mevcut olması gerektiğini düşünüyoruz.
Atık yağlardan bilgi paylaşmak gerekirse, PETDER’in son 16 yılda topladığı atık yağ miktarı 258.699 ton olarak gerçekleştiğini söyleyebiliriz.
Atık yağlar konusunda önemli birkaç hususu belirtmek gerekirse;
- 1 litre atık yağ ile yaklaşık 0,625 litre baz yağ (hammadde) üretilebilir.
- 9500-10000 kilokalori enerji sağlanabilir.
- 3,56 kWh elektrik üretilebilir
- Bir milyon litre içme suyu içilemez hale gelebilir.
- Ayrıca toprağa dökülen atık yağlar yeraltı sularına karışarak su kaynaklarınızı kirletir.
- Kanalizasyona karışan atık yağlar kanalizasyon borularını ve foseptik çukurlarını tahrip ederek şehir altyapısına zarar verir.
- Suya dökülen atık yağlar, suyun üzerinde güneş ışığını engelleyen bir tabaka oluşturarak oksijen döngüsünü bozar.
- Atık yağların kontrolsüz ortamlarda yakılması insan sağlığı açısından ciddi zararlara neden olan kükürt, klorür ve ağır metaller vb. kirleticilerin oluşmasına sebep olmaktadır.
PETDER olarak çevre ve insan sağlığı açısından tehlike yaratan bu gibi ciddi sorunların önüne geçebilmek adına çalışmalarımıza hız kesmeden devam etmekteyiz.
4.Tersine Lojistik işleyişinde ne gibi aksaklıklar yaşanmaktadır?
Genel olarak hammadde için kullanılması gereken yeterli ürün bulunmasında sorunlar yaşanmaktadır. Ülkemizde resmi rakamlara göre hammadde için kaynak miktarının yeterli olduğu görülse de maalesef bunların kayıt altına alınmasında zorluklar yaşanmaktadır. Örnek verecek olursak atık motor yağlarının toplanması konusunda 2020 yılında piyasaya 235.093 ton taşıt yağı sunulduğu tahmin edilmektedir. Bu miktarın %60’ının atık yağ olarak geri kazanılabileceği varsayılırsa, 141.056 ton civarında atık motor ve şanzıman yağı ortaya çıkması gerektiği tahmin edilmektedir. Tek yetkili kuruluş olarak PETDER tarafından ortaya konan tüm gayretlere rağmen toplanan atık yağ miktarı ise 19.469 tondur.
Miktarın artırılamamasının temel sebebinin, atık yağların yasa dışı bir şekilde akaryakıt faaliyetlerine konu edilmesi olduğu değerlendirilmektedir. Bu sebeple lojistik operasyonumuzda yaşadığımız en büyük aksaklık olarak, yasa dışı faaliyetler, lojistik planlamalarımızda olumsuzluklar yaratmaktadır.
5.Tersine lojistiğin işletmelere sağladığı kazanımlar nedir, ek olarak işletmenin tersine lojistik için ayırması gereken maliyetin boyutu nedir?
Tersine lojistiğin en önemli faydalarından birisi yeniden kullanım sayesinde ucuz hammadde elde etmek olarak belirtilebilir.
Maliyet, topladığımız atık yağ miktarı ile alakalı değişken bir konudur. Günümüzde yakıt fiyatlarından sürücü ücretlerine kadar fiyatlar inanılmaz boyutlarda artışlar göstermektedir. PETDER olarak atık yağların toplanması için son 16 yılda proje için kullanılan kaynak miktarı yaklaşık 90 milyon TL’dir.
6.Geri dönüştürülmüş hammaddenin pazarlanmasında ya da tüketilmesinde ne tür problemler yaşanmaktadır?
Geri dönüştürülen hammaddenin standartlara uygun olması çok önemlidir. Eğer ürünün üretiminde bir standart yakalayamazsanız bu ürünün tüketiminde, doğal olarak satışında ve pazarlanmasında sorunlar yaşamaya başlarsınız.
7.Türkiye’de geri dönüşüm konusunda yeterli tesis bulunmakta mıdır?
Kendi sektörümüz adına konuşmak gerekirse maalesef ülkemizde henüz istenilen katma değeri üreten yeterli tesis bulunmamaktadır. İlgili Yönetmeliklerde önemli değişikliklere gidilerek bu konuda büyük adımlar atılmış olunup, ciddi yatırımlar yapılarak Avrupa standartlarında tesisler kurulmaya başlamıştır.
8.Son olarak, geçtiğimiz yıllarda The European Supply Chain Excellence Awards programında PETDER olarak “Atık Yağların Yönetimi” projesiyle tersine lojistik alanında ödüle aday gösterilmiştiniz. Bu projenin geldiği nokta nedir, farklı programlar üzerinde de çalışmalarınız var mı?
PETDER, iş ortağı OMSAN Lojistik ile finale kaldığı “The European Supply Chain Excellence Awards” programında “Atık Motor Yağlarının Yönetimi” projesi ile geri kazanım konusunda ödüle aday gösterildi. 6 Kasım 2012 tarihinde Londra’da on altıncısı düzenlenen “The European Supply Chain Excellence Awards” (Avrupa Tedarik Zinciri Mükemmeliyet Ödülleri) programında, PETDER (Petrol Sanayi Derneği) tarafından 2004 yılından bu yana sürdürülen “Atık Yağların Yönetimi” projesi, nakliyeden sorumlu iş ortağı OMSAN Lojistik ile ödüle aday gösterildi PETDER ve OMSAN “Çevrenin Gelişimine Katkı: Geri Dönüşüm” dalında ilk beş proje arasına girerek finale kaldı.
Projeye yatırımlarımız her yıl artarak devam etmektedir. Amacımız ülkemizde çıkan atık yağların çevreye zarar vermesini engelleyecek şekilde toplanmasını ve kayıt altına alınmasını sağlamak ve ülke ekonomisine kazandırmaktır.
CENEM SILA ALTAY