Avukat Egemen Gürsel ANKARALI // İstanbul Barosu Lojistik ve Taşıma Hukuku Komisyon Başkanı
1.Emtia Nakliyat Sigortaları Özel Şartlarında Olan Ensititü Yük Klozları ,( I.C.C. A,B,C Klozları ) Savaş İstisnası Klozu
Enstitü Yük Klozalarının Savaş İstisnası Klozu (War Exclusion Clause mad. 6) savaş, iç savaş, ihtilal, ayaklanma, isyan ya da bunların neden olduğu iç kargaşalık veya savaşan bir güç tarafından ya da bu güce karşı yapılan bir düşmanca hareketin teminat harici olduğu belirtilmektedir.
Ayrıca, zorla tutma, el koyma, tutuklama, engelleme veya alıkoyma (korsanlık hariç) ve bu eylemlere teşebbüs etmek veya bu eylemlerin sonucu yüke gelecek zıya hasar veya masrafların bu sigortanın kapsamı dışında olduğu ifade edilmektedir.
Kloz’da , birbirine yakın ve benzer rizikolar sayılarak, her türlü savaş hali sonucu yüke gelebilecek zıya ve hasarların teminat harici olduğu ifade edilmektedir.
Yukarda izah edildiği gibi, nakliyat sigortalarında gerek yükün (cargo) seferi sırasında gerekse teknenin (hull) çalıştığı süre içerisinde karşılaşacağı “Savaş ve Grev” rizikoları, hem Emtia/Tekne Sigortası Genel Şartlarında hem de bu şartlara özel şart olarak eklenen İngiliz Yük/Tekne Enstitü Klozlarında sigorta korumasının dışında tutulmuştur.
Ancak istenilmesi durumunda, “savaş ve grev” rizikolarının sigortası, deniz rizikolarından bağımsız olarak, yük, tekne, navlun gibi menfaatler için, ek teminat olarak, sağlanabilmektedir.
Ukrayna ‘da halihazırda meydana gelen olaylar sigorta şirketleri ve reasürörlerin dikkatlerinin bir kez daha Savaş Rizikosu İstisna Klozları’ nın önemi üzerinde yoğunlaşmasına neden olmuştur.
Bir sigortacı, için normal sayılabilecek davranış, belli bir doğruluk derecesinde riski değerlendirilebilen, nispeten normal sayılabilecek rizikolar için teminat verme hususunda istekli olmaktır. Ancak savaş veya savaş benzeri bir eylemden kaynaklanabilecek hasarlar dolayısıyla riskin büyümesi söz konusu olduğunda, sigortacı, riske karşı “İstisna Klozu”nu uygulamayı tercih edecektir.
Bir sigorta poliçesinde veya bir reasürans anlaşmasındaki Savaş İstisna Klozu’nda belirtilen istisnaların neler olduğu ve bunların yorumu çok önem kazanmaktadır. Bu poliçelerin İngiliz Hukuk Sistemine göre düzenlendiği bilinmektedir. Ancak, sigorta poliçesi ya da reasürans anlaşmasının uygulandığı ülke farklı bir ülke ise, teminat harici olduğu düşünülen kavramaların neler olduğu çok önemlidir. Uygulanan ülkenin, örneğin Türkiye’nin hukuk sistemine uygun olarak yorumlanması gerekecektir.
“Savaş” ,“iç savaş” ,“ihtilal” “ayaklanma”, “isyan” ya da bunların neden olduğu iç kargaşalık veya savaşan bir güç tarafından ya da bu güce karşı yapılan bir düşmanca hareketin neler olduğu ve hukuki yorumunu hemen yapabilmek hemen mümkün olmayabilir. Bu durumda düzenlemeyi yapan ülkenin hukukunu da göz önünde tutarak hareket etmek, uygulandığı diğer ülkenin hukuku ve normları ile birlikte değerlendirmek, emsal uygulamaları ve varsa mahkeme kararlarını örnek almak gerekecektir.
- Enstitü Yük Savaş Rizikoları KIozu-1.1.1982 Klozları (Institute War Clauses-Cargo 1.1.1982),
Savaş” ,“iç savaş” ,“ihtilal” “ayaklanma”, “isyan” ya da bunların neden olduğu iç kargaşalık veya savaşan bir güç tarafından ya da bu güce karşı yapılan bir düşmanca hareketlerin var olduğu coğrafyalarda özel bir riziko olan savaş rizikosu için ,Enstitü Yük Savaş Rizikoları KIozu-1.1.1982 Klozları (Institute War Clauses-Cargo 1.1.1982) tercih edilebilir.
Bu poliçeye göre, Savaş İki veya daha fazla sayıda ulusun aralarındaki anlaşmazlığı silahlı mücadele ile çözme girişimleridir. Savaşan devletlerden en az birinin, başka devletlerce tanınmamış olsa bile, fiili (de facto) olarak devlet niteliğine haiz bir ulus olması gerekir. Yani, en azından halkı savaşa yönlendirebilecek bir yönetim olmalıdır. Savaş, barış halindeki iki veya daha fazla ulusun, bölgesel olarak dar bir alanda çarpışmalarını da içerir. Savaş için savaş ilanı gerekmemekte, taraflardan birinin saldırması yeterli olmaktadır.
Yük sigortalarında savaş ve grev rizikoları ayrı kloz takımlarında sunulurken, tekne sigortalarında kombine olarak verilmiştir. Londra Sigortacılar Enstitüsü (Institute of London Underwriters) tarafından hazırlanan ve tüm dünya ile birlikte ülkemizde de yaygın olarak kullanılan savaş rizikoları klozunun esasına göre, Tüm dünya sigortacılarının prensip kararı olup, savaş rizikolarının temin edilmesinin, sadece taşınan yükün deniz üstünde bulunduğu süre içerisinde geçerli olduğunu hükme bağlamaktadır.
Rizikolar klozunun ;
“1 .fıkrasında, savaş, iç savaş, ihtilal, ayaklanma, isyan veya bunlardan doğan iç kargaşa ya da üstün bir gücün veya bu güce karşı yapılan herhangi bir düşmanca hareketin neden olduğu zıya, hasar veya masraflar,
2.fıkrada, 1 fıkrada temin edilen rizikolardan kaynaklanan zorla tutma (müsadere), el koyma, tutuklama, engelleme veya alıkoyma ve bunların sonuçları veya bunlara teşebbüs nedeniyle oluşan zıya, hasar veya masraflar,
3.ve son fıkrada ise, terk edilmiş mayınlar, torpiller, bombalar veya diğer terk edilmiş savaş silahlarının neden olduğu zıya, hasar veya masrafların bu sigortanın kapsamında olduğu hükme bağlanmaktadır.”
Transit (Taşıma) klozu, Enstitü Yük Klozlan (Institute Cargo Clauses) ile farklıdır ve savaş rizikoları klozlarının en önemli ve ünlüsü olan “Waterbome” klozudur. Bu klozun esası, yükün savaş rizikolarına karşı sigortasının deniz üzerindeyken geçerli olması, kara taşımalarında geçerli olmamasıdır.
Kloz, teminatın, sigorta konusu yükün gemiye yüklenmesi anında başladığını ve geminin son varma limanı veya boşaltma yerine vardığı günün gece yarısından başlamak üzere 15 gün geçince (aktarma limanı veya depo edildiği yer dahil) yahut boşaltılınca, hangisi önce olursa, sona ereceğini ifade etmektedir. Dikkat edilecek olursa kloz, yük sigortalarındaki “depodan depoya” teminatını içermemektedir. Eğer yük bir ara liman veya yerde (sığınma limanı da olabilir) boşaltılırsa, sigortalı, teminatın devamını ek prim ödemek suretiyle temin edebilir. Ayrıca, taşınan mallar, gemiye yüklenir veya boşaltılırken geminin mayın, torpil vb. rizikolara nedeniyle hasarlanması durumunda, teminatın süresi, sigortacılarla başka türlü kararlaştırılmamışsa, boşaltmayı takip eden 60 günün bitimi ile sona erer.