Pandemide Uluslararası Ticaret
İnsanlık, yüzyıllar içinde kolera, veba, grip gibi çokça salgın yaşadı. Hatta 1918’deki İspanyol gribinin Birinci Dünya Savaşını bitirdiği bile yazıldı, söylendi. “Artık bu zamanda böyle bir salgın olmaz, bir hastalık 5-10 kişiye bulaşsa hemen çözümünü bulurlar” diye düşündüğümüz teknolojik bir çağda ne kadar aciz olduğumuzu yeniden hatırladık.
COVID-19 pandemisiyle hem sağlık yönünden hem de ekonomik olarak aylardır mücadele ediyoruz. Dünya genelinde 77 milyonu aşkın Covid vakası görüldü ve 1,7 milyona yakın can kaybı yaşandı. (54 milyona yakın kişi virüsü yenerek sağlığına kavuştu)
Dünya artık eskisi gibi olmayacak gözüküyor.
Ayrıca nasıl 1929 yılındaki ekonomik buhran, sonraki yıllarda da etkili olduysa bu salgının yol açtığı daralmanın etkileri de uzun sürebilir.
Hemen hemen her ülke bu virüsten olumsuz etkilendi. Hatta çok büyük olarak konumlandırdığımız küresel güçler bile bu ani olay karşısında çaresiz kaldı. Örneğin ABD’de vaka sayısı 18 milyonu, can kaybı 320 bini geçti.
İlaç, sarf malzemesi, tıbbi cihazlar dışında neredeyse üretim sahalarında daralmalar görüldü. Dünyanın evine kapandığı mart-nisan aylarında rakamlar en alt seviyelerdeydi. Yazın baş gösteren nispi iyileşme göstergeleri tekrar yükselmeye başladı.
Tüm bu yaşananlar, tabiatıyla firmaların ve devletlerin iş süreçlerinde bazı değişikliklere sebep oldu. Nelerdir bunlar, bir bakalım;
- İhtiyacından daha fazla miktarda mal ithal edip, stokta tutan firmalar, önlerini göremediği için sipariş miktarı kadar ya da kısa vadeli hedeflerle mal getirmeyi tercih etti.
- 2020 yılı turizmciler açısından bir felaket oldu. İnsanların çoğu tatile gitmedi. Dolayısıyla turizm için cazibe merkezlerinde biri olan ülkemiz, böyle bir döviz gelirinden mahrum oldu.
- İnsanlar dışarı eskisi kadar çıkamadığı için dünyada hazır giyim eşyalarındaki talep ve arz da düştü. Bu ihracatımızı olumsuz etkiledi.
- Çoğu fuar iptal oldu. Fuar organizatörleri ve bu alana mal/hizmet veren diğer yan sanayiler olumsuz etkilendi. Fuar konusunda da belirli bir yeri olan ülkemiz, beklenen döviz gelirinden mahrum kaldı.
- Okulların, etüd merkezlerinin uzaktan eğitim programları sebebiyle bilgisayar ve tablet satışları artış gösterdi. Bu muhtemelen ithalatı da artırdı.
- Tüm dünya devlet yönetimlerinde ulusalcı ekonomi politikaları artış gösterdi. Ülkeler daha çok içine kapanmaya başladı.
- İç talep düşünce, ülkeler ihracatı artırıp ithalatı kısma eğilimine girdi.
- Kamu kurumları belgeleri ıslak imzalı değil, dijital ortamda üretmeye başladı ve bu nispeten bir hızlanma sağladı. (Bu işleyiş pandemi sonrası da devam edeceğe benziyor)
Türkiye İstatistik Kurumu ile Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan genel ticaret sistemi kapsamında üretilen geçici dış ticaret verilerine göre; ülkemizde ihracat 2020 yılı ocak-eylül döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %10,9 azalarak 118 milyar 325 milyon dolar, ithalat %1,5 artarak 156 milyar 186 milyon dolar olarak tespit edildi.
Ocak-Eylül döneminde dış ticaret açığı %79,5 artarak 21 milyar 93 milyon dolardan, 37 milyar 862 milyon dolara yükselmiş oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2019 Ocak-Eylül döneminde %86,3 iken, 2020 yılının aynı döneminde %75,8’e geriledi.
Ocak-Eylül döneminde ise ara mallarının payı %75,4, sermaye mallarının payı %13,9 ve tüketim mallarının payı %10,5 oldu.
Uluslararası taşımacılık alanında da bazı negatif gelişmeler yaşandı; Mart ve Nisan 2020’den itibaren birçok ülkedeki sokağa çıkma yasağı gibi kısıtlamalar, liman işçilerinin sayısında azalmayı, vardiya sürelerinin kısalması gibi tedbirleri de beraberinde getirdi. Bu da kargo elleçleme hızının düşmesine neden oldu.
Ayrıca bazı fabrikalar geçici olarak kapandı ve bu da çok sayıda ithalat konteynerinin limanda bekletilmesine neden oldu. Yavaşlayan üretim ve azalan iş hacmi, armatörlerin maliyetlerini dengelemek için gemi sefer sayılarını azaltmalarına sebep oldu. Bunlar da ithalatçı ve ihracatçı için gemi ve konteyner bulmayı zorlaştırdı ve navlun fiyatlarını da artırdı.
Genel olarak baktığımızda 2020 kayıp bir yıl olarak gözüküyor. En kısa sürede normale dönmeyi bekliyoruz. Bu süreçte aşı ve ilacın tüm dünya insanları tarafından ulaşılabilir seviyeye gelmesinin hızı da etkili olacaktır.
AHMET CORA
Dış Ticaret ve Lojistik Yöneticisi
“Lojistik Notları” kitabının yazarı
